De verborgen verdediging tegen stalkers
Met één druk op de knop kunnen slachtoffers van stalking de noodcentrale verwittigen. De politie krijgt meteen de exacte locatie mee en kan onmiddellijk ingrijpen. Wat schuilt er achter dit sterk staaltje technisch vernuft?
Jan Zeinstra, projectmanager bij ASTRID, ontwikkelde het mobiel stalkingalarm. Hoe werkt het precies? “Het stalkingalarm is een kleine, discrete knop die draadloos verbonden is met de app 112 BE op de smartphone van het slachtoffer. Wanneer het slachtoffer de knop 3 seconden ingedrukt houdt, ontvangt de provinciale noodcentrale van de federale politie meteen een oproep met alle noodzakelijke info, zoals de naam van het slachtoffer, gegevens over de stalker en de exacte plaats waar het slachtoffer zich bevindt. We voerden aanpassingen door zodat meldingen van het stalkingalarm beter opvallen op de schermen in de meldkamers. De operator ziet in één oogopslag dat het om stalking gaat en stuurt meteen een interventieteam ter plaatse. De begeleiders van de slachtoffers ontvangen van ons dagelijks een rapport zodat zij weten wanneer op de knop gedrukt is, of de batterij nog opgeladen is, enz. Het ASTRID Service Centre staat dan weer paraat als permanent aanspreekpunt voor de begeleiders en de operatoren van de meldkamers.”
Robuuste werking
In 2019 was het stalkingalarm klaar om getest te worden. Dat gebeurde in een proefproject met tien slachtoffers uit de politiezone Gent. Jan Zeinstra: “Bij de evaluatie kwamen de voordelen duidelijk naar voor. De dader merkt niet dat het slachtoffer de politie verwittigt, want je kan de knop discreet onder je kledij of in een jaszak
dragen. Je hoeft zelfs helemaal niets te zeggen. Er zijn ook verschillende mechanismes aanwezig om de kans dat het stalkingsalarm aankomt in de provinciale meldkamer te maximaliseren.”
Eenvoudig beheer via MyASTRID
“Voorlopig is de knop enkel beschikbaar voor Android-smartphones en niet voor iPhones. Jammer genoeg ondersteunt het iOS-besturingssysteem de automatische
oproep van de app 112 BE niet. We zijn volop aan het onderzoeken hoe we dat kunnen oplossen.” Ondertussen wordt de knop in steeds meer politiezones in ons land uitgerold. “Op verzoek van de federale politie verdelen we de apparaten. Op MyASTRID kunnen begeleiders van slachtoffers 24/7 hun aansluiting regelen, de status opvolgen en al hun toestellen beheren.”
24 uur per dag politie op zak
Het mobiel stalkingalarm geeft slachtoffers van levensbedreigende stalking een hoopvol perspectief om geweldescalatie te stoppen. Dat het om een uniek project gaat dat ook op interesse in het buitenland kan rekenen, is te danken aan een intense samenwerking tussen het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, politie, parket en ASTRID.
Adjunct-directeur Liesbet Stevens, Strategisch beleidsadviseur Marijke Weewauters en Beleidsmedewerker Zoë De Bauw zetten vanuit het Instituut hun schouders onder het project. Zij kennen de omvang van de stalkingproblematiek als geen ander.
Zoë De Bauw: “Meestal gaat het over ex-partners, bijna altijd vrouwen, maar ook slachtoffers van eergerelateerd geweld kunnen aanspraak maken op zo’n knop. Wie gestalkt wordt, raakt geterroriseerd en geïsoleerd van de buitenwereld. Deze beschermingsmaatregel geeft hen opnieuw een stukje vrijheid in handen. Dankzij de knop hebben ze 24 uur per dag de politie op zak en kunnen ze opnieuw met een veiliger gevoel de straat op.”
Liesbet Stevens: “Uit onderzoek weten we dat slachtoffers het gevoel hebben dat hun stalker altijd en overal kan opduiken. Het houdt hen de hele tijd bezig. Het alarm countert het subjectieve veiligheidsgevoel met een objectieve veiligheid: je wéét dat er meteen iemand voor je klaarstaat zodra je de knop induwt.”
Dat een structurele en efficiënte aanpak van het probleem meer dan maatschappelijk relevant is, bewijzen de cijfers. Elk jaar worden in ons land meer dan 20.000 aangiftes gedaan van stalking. Het topje van de ijsberg.
Zoë De Bauw: “Ongeveer een derde van de verdachten is een ex-partner. Vaak zien we dat er fysiek geweld wordt gebruikt. In sommige gevallen gaat het om potentieel dodelijk geweld. De doelgroep mag dan beperkt zijn, het gedrag waaraan het slachtoffer wordt blootgesteld is zeer risicovol. Sinds de uitrol in 2021 zijn er al meer dan 100 slachtoffers geholpen dankzij dit alarm.”
Het antwoord op de vraag wie je van een mobiele knop voorziet, hangt samen met het engagement dat een samenleving wil vragen van haar politiediensten. Om het systeem niet te overbelasten, worden weloverwogen keuzes gemaakt.
Liesbet Stevens: “We proberen het buikgevoel te objectiveren, wetenschappelijk onderbouwd te ondersteunen, om telkens tot een zo objectief mogelijke analyse te komen.”
Marijke Weewauters: “Daarvoor hebben we een checklist opgesteld, op basis van de omzendbrief COL 15/2020. Aan deze risicotaxatie voor de preventie van femicide hebben we zelf een aantal vragen toegevoegd, op basis van een proefproject. De lijst is daarna uitgebreid getest en blijkt heel effectief. Het geeft politie en parket een concrete tool in handen om over te gaan tot het al dan niet toekennen van het stalkingalarm. Een vraag die erg belangrijk is, is bijvoorbeeld: hoeveel tijd en energie steekt de dader in het stalkinggedrag? Maar net zo goed kan geweld tegen dieren een indicatie zijn om met urgentie te reageren. Kunnen we te veel bommetjes aanvinken, dan komen politie en parket onmiddellijk in actie.”
Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, kabinetten, politie, parket en ASTRID: allemaal zijn ze volop bezig met de nationale uitrol van het mobiele stalkingalarm. Stakeholders van parket en politie worden opgeleid, materiaal verdeeld. Op basis van een evaluatieonderzoek in de proefprovincies Oost- en West Vlaanderen, wordt het project nu al geëvalueerd en bijgestuurd. Slachtoffers kennen niet enkel objectief maar ook subjectief een grotere veiligheid. Ze durven opnieuw buitenkomen.
Marijke Weewauters: “ASTRID heeft er samen met ons en het CIC steeds over gewaakt dat er geen mankementen in het systeem zitten, dat we de veiligheid kunnen blijven bewaren. Dat heeft tijd gevraagd om te testen, en die tijd hebben we ook genomen. De garantie kunnen geven op wat we beloven, is cruciaal voor dit project.”
Iets niet pluis?
Ervaar je zelf de dreiging van stalking? Neem een vriend of familielid in vertrouwen. Houd een logboek bij van de feiten en ga ermee naar de politie. Je kan altijd vragen naar een gespecialiseerde politieagent.
